Hầu hết chúng ta đều coi thường những chuyển động trơn tru, không gây đau đớn mà chúng ta sử dụng hằng ngày để đặt bàn, mở cửa hoặc đi đến hộp thư. Mỗi hoạt động hàng ngày này đều có sự tham gia của nhiều khớp trong cơ thể. Thông thường, chúng ta không có cảm giác ma sát trong những chuyển động này nhờ sụn khớp của chúng ta. Vậy sụn có ở những đâu? Đầu gối, khớp, tai, mũi và … Hãy đọc thêm thông tin này trong bài viết dưới đây.
1. Sụn là gì ? Có những loại sụn nào ?
Mô sụn hay còn gọi ngắn gọn là sụn, là một mô liên kết linh hoạt giữ cho chất lỏng chuyển động của khớp bằng cách phủ bề mặt của xương trong khớp của chúng ta và bằng cách đệm xương chống lại tác động. Nó không cứng như xương, nhưng cứng hơn và kém linh hoạt hơn mô cơ. Sụn cung cấp hình dạng cho một số bộ phận của cơ thể và đóng vai trò như đệm giữa các xương trong khớp.
Sụn bao gồm các tế bào được gọi là tế bào chondrocytes sản xuất các protein chuyên biệt kết dính với nhau để tạo thành một chất nền sụn, giống như gel. Các protein trong chất nền bao gồm:
- Ảnh ghép
- Proteoglycans
- Protein không cắt dán
Các protein trong sụn hấp thụ nước, tạo cho sụn có độ đặc giống như cao su và khả năng giữ hình dạng của các cấu trúc cơ thể linh hoạt. Sụn không có mạch máu, dây thần kinh hoặc ống dẫn bạch huyết; thay vào đó, chất dinh dưỡng khuếch tán qua lớp mô liên kết dày đặc (perichondrium) bao quanh sụn.
Các loại sụn khác nhau là gì ?
Sụn có các đặt tính khác nhau tùy thuộc vào vị trí của chúng trong cơ thể và chức năng của chúng. Có ba loại sụn chính :
- Sụn hyaline (sụn mũi): Còn được gọi là sụn khớp, sụn hyalin tạo thành một lớp dày trên các đầu xương trong khớp. Là loại phổ biến nhất trong cơ thể. Sụn hyalin cũng được tìm thấy trong xương sườn, vách ngăn của mũi ngăn cách lỗ mũi và ống thở (khí quản), thanh quả và xương sườn.
- Sụn đàn hồi (sụn tai): Sụn đàn hồi chủ yếu được tạo thành từ các sợi protein elastin giúp nó linh hoạt hơn, cung cấp sức mạnh và độ đàn hồi cho các cơ quan và cấu trúc cơ thể. Sụn được tìm thấy ở tai ngoài, một phần của mũi và thanh quản.
- Sụn sợi (sụn đầu gối): Sụn sợi là một loại sụn dẻo dai, linh hoạt và đàn hồi được tìm thấy ở các khớp của đầu gối (sụn chêm), hông (labrum) và vai (labrum), và ở giữa các đốt sống (đĩa) ở xương sống. Những miếng đĩa này rất quan trọng để giảm ma sát ở các khớp, chẳng hạn như đầu gối. Các bác sĩ coi đây là loại sụn chắc nhất trong 3 loại sụn. Nó có các lớp dày của các sợi collagen mạnh mẽ.
2. Chức năng của sụn là gì?
Sụn phục vụ các mục đích khác nhau tùy thuộc vào loại và vị trí của nó trong cơ thể. Sụn tạo hình dạng cho các cơ quan như sụn tai và sụn mũi, giữ cho chúng cứng nhưng linh hoạt. Sụn gắn các xương sườn vào xương ức (xương ức) và tạo sự linh hoạt cho lồng ngực để cho phép lồng ngực giãn nở trong khi thở. Sụn giúp giữ cho khí quản mở và linh hoạt hơn.
Sụn ở các khớp chịu trọng lượng như đốt sống, đầu gối và hông hấp thụ tác động từ chuyển động và giúp phân tán trọng lượng cơ thể. Sụn đệm cho tất cả các khớp, cho phép chuyển động trượt và giảm ma sát giữa các xương.
3. Nguyên nhân nào gây ra tổn thương sụn ?
Sụn có thể bị hư hỏng sau chấn thương hoặc thoái hoá, bị mài mòn do:
- Tổn thương khớp
- Thoái hóa theo tuổi tác (viêm xương khớp)
- Cân nặng quá mức
- Sử dụng quá mức và/hoặc hoạt động quá mức
- Viêm và nhiễm trùng
Nếu sụn trong khớp bị hư hỏng, khớp có thể trở nên cứng và đau, giảm phạm vi chuyển động. Tổn thương sụn không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến thoái hóa thêm, khiến các xương khớp cọ xát vào nhau. Các gai xương (chất tạo xương) cũng có thể hình thành, làm tăng thêm cơn đau ở khớp.Bất kỳ tổn thương nào đối với sụn trong khí quản có thể dẫn đến các vấn đề về hô hấp. Viêm sụn ở xương sườn (viêm sụn sườn) dẫn đến một tình trạng đau đớn gọi là viêm sụn sườn. Hư hỏng sụn trong mũi hoặc tai không ảnh hưởng đến sức khỏe chức năng, nhưng có thể là một vấn đề thẩm mỹ (ví dụ, tai súp lơ).Một số tình trạng phổ biến liên quan đến thoái hoá sụn bao gồm:
Chondromalacia patellae
Tình trạng này, còn được gọi là đầu gối của người chạy, xảy ra khi sụn khớp trên xương bánh chè bị vỡ. Các yếu tố như chấn thương, hoạt động quá sức, liên kết kém hoặc yếu cơ đều có thể dẫn đến tình trạng này. Chondromalacia có thể khiến cho xương cọ xát với xương, rất đau.
Viêm túi lệ
Tình trạng này thường xảy ra khi sụn kết nối xương sườn với xương ức bị viêm. Mặc dù tình trạng này thường là tạm thời, nhưng nó có thể trở thành mãn tính. Tình trạng này gây ra những cơn đau tức ngực khó chịu hoặc rò túi lệ.
Đĩa ăn mòn
Khi vật liệu giống như gel bên trong đĩa sụn nhô ra qua lớp sụn bên ngoài, nó được gọi là đĩa đệm thoát vị hoặc trượt . Tình trạng này thường là do những thay đổi thoái hóa xảy ra như một tác dụng phụ của quá trình lão hóa. Những trường hợp khác, một người có thể bị tai nạn hoặc chấn thương lưng nặng có thể gây thoát vị đĩa đệm. Tình trạng này gây ra các cơn đau dữ dội ở lưng và thường xuyên xuống chân.Thật không may, sự phân hủy sụn có thể là một phần của quá trình thoái hóa tự nhiên của cơ thể. Các bước như duy trì cân nặng hợp lý, thực hành các bài tập rèn luyện tính linh hoạt và sức mạnh, đồng thời tránh tập luyện quá sức có thể giúp giảm tốc độ sụn bị phá vỡ.
4. Sụn có tự phục hồi được không ? Làm thế nào để điều trị sụn khi bị tổn thương ? Làm thế nào để giữ cho sụn khoẻ mạnh ?
Sụn bị tổn thương không có khả năng tự chữa lành hoặc phát triển trở lại vì nó không có nguồn cung cấp máu. Các tế bào sụn được gọi là tế bào sụn thường không tự tái tạo hoặc tự sửa chữa, có nghĩa là sụn bị tổn thương hoặc bị thương sẽ không thể chữa lành tốt nếu như không có sự can thiệp của y tế. Có một số loại phương pháp điều trị để phục hồi sụn bị hư hỏng tùy thuộc vào mức độ tổn thương. Phương pháp điều trị sụn bao gồm những điều sau đây:
Phương pháp điều trị không phẫu thuật:
- Thay đổi lối sống như giảm cân, tránh các hoạt động có thể gây tổn thương thêm và thực hiện các bài tập thích hợp.
- Vật lý trị liệu và sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như niềng răng .
- Đầu gối tiêm chung của axit hyaluronic, một thành phần của chất lỏng hoạt dịch, đó là chất bôi trơn tự nhiên ở khớp. Nó có thể cải thiện sự bôi trơn khớp và hạn chế tổn thương thêm cho sụn.
- Chế độ ăn uống bổ sung các hợp chất như glucosamine và chondroitin có tự nhiên trong cơ thể. Các chất bổ sung được cho là giúp hạn chế tổn thương sụn và giảm đau, nhưng điều cần thiết là phải kiểm tra với bác sĩ trước khi dùng.
Phương pháp điều trị phẫu thuật. Qua nhiều năm, các bác sĩ đã tìm ra một số phương pháp có thể kích thích được sự phát triển của sụn mới. Các kỹ thuật này thường được áp dụng cho sụn khớp trên khớp. Một số phương pháp kỹ thuật sau:
Mài mòn khớp
Quy trình này bao gồm việc sử dụng một công cụ tốc độ cao đặc biệt gọi là gờ để tạo ra các lỗ nhỏ bên dưới sụn bị hư hỏng nhằm kích thích về quá trình sửa chữa và tăng trưởng của sụn.
Cấy ghép tế bào chondrocyte tự thân
Kỹ thuật sửa mũi bọc sụn này cần hai bước. Đầu tiên, bác sĩ lấy một mảnh sụn khỏe mạnh của một người và gửi mẫu sụn đó đến phòng thí nghiệm. Trong phòng thí nghiệm, các tế bào sẽ được “nuôi cấy” và kích thích để phát triển.Sau đó, người này đi phẫu thuật, nơi sụn bị hư hỏng được loại bỏ và thay thế bằng sụn mới phát triển. Một bác sĩ phẫu thuật cũng đã thực hiện các sửa chữa khác. Bởi vì phương pháp này yêu cầu nhiều thủ tục phẫu thuật, các bác sĩ thường chỉ thực hiện trên những người trẻ hơn bị thương tích từ 2 cm trở lên.
Vết nứt vi mô
Kỹ thuật phẫu thuật này bao gồm việc loại bỏ sụn bị hư hỏng và sau đó tạo các lỗ nhỏ ngay bên dưới sụn trong một vùng xương được gọi là xương dưới sụn. Điều này sẽ tạo ra một nguồn cung cấp máu mới kích thích quá trình chữa bệnh một cách lý tưởng.
Khoan
Cách tiếp cận khoan thì tương tự như vết nứt vi mô. Nó liên quan đến việc tạo các lỗ nhỏ ở vùng dưới sụn để kích thích quá trình chữa lành và phát triển sụn mới bằng cách tăng cường cung cấp máu.
Cấy ghép tự động xương tủy
Phương pháp này bao gồm việc lấy một miếng sụn khỏe mạnh từ vùng không chịu trọng lượng của cơ thể và đắp lên vùng bị tổn thương. Loại này thường chỉ được sử dụng trên một vùng tổn thương nhỏ vì bác sĩ phẫu thuật không thể lấy một lượng mô khỏe mạnh dư thừa.
Cấy ghép allograft trong tủy xương
Không giống như các phương pháp ghép mô khác, ghép mô lấy từ người hiến xác chứ không phải chính người đó. Allografts thường có thể điều trị các vùng tổn thương lớn hơn so với autograft.Mặc dù bác sĩ có thể thực hiện các thủ tục này để thúc đẩy quá trình lành thương, nhưng sụn có thể phát triển với tốc độ chậm. Các bác sĩ có thể sẽ khuyến nghị vật lý trị liệu và các kỹ thuật khác trong thời gian chờ đợi nhằm tăng cường khả năng vận động.
Làm thế nào để bạn giữ cho sụn khỏe mạnh?
Có thể không thể ngăn ngừa thoái hóa sụn do tuổi tác, nhưng sức khỏe của sụn có thể được bảo tồn ở mức độ tuyệt vời với sự chăm sóc thích hợp. Dưới đây là một số biện pháp có thể bao gồm:
- Duy trì cân nặng hợp lý
- Ăn thức ăn bổ dưỡng
- Tránh nước tăng lực và nước ngọt, thay vào đó hãy uống nước
- Tránh hút thuốc
- Vận động và tập thể dục thường xuyên
- Tăng cường cơ cốt lõi và cơ xung quanh khớp
- Khởi động trước và kéo căng cơ sau khi tập luyện
- Kết hợp các thói quen tập thể dục để tránh các khớp hoạt động quá sức
- Tìm cách điều trị kịp thời cho các chấn thương
Nguồn tham khảo: healthline.com, medicinenet.com
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
