PHÂN TÍCH NHÂN VẬT VŨ NƯƠNG TRONG “CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG”
(NGUYỄN DỮ)
Nền văn học trung đại Việt Nam của chúng từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX chủ yếu kết tinh và ghi dấu bởi những thành tựu của những tác phẩm, thơ xuất sắc, và nói đến Truyện Kiều của tác giả Nguyễn Du chính là minh chứng rõ rệt nhất. Không nhưng vậy, trong thời kì này, tác giả Nguyễn Dữ cùng tập Truyền kì mạn lục cũng đã mang tới cho chúng ta một cái nhìn mới, thổi một làn gió mới vào nền văn học Việt Nam. Trong đó, “Chuyện người con gái Nam Xương” là một trong những câu chuyện của tập Truyền kì mạn lục được nhắc tới nhiều nhất. Đọc “Chuyện người con gái Nam Xương”, ta thấy được hình ảnh của một người con gái tên Vũ Thị Thiết hay còn được biết đến là Vũ Nương, mặc dù là một người con gái “công dung ngôn hạnh vẹn toàn”, thế nhưng nàng lại phải chịu nhiều oan khuất, khổ đau rồi cuối cùng phải dùng tới cái chết để giữ gìn nhân phẩm cho chính bản thân mình.
Cuộc đời Vũ Nương vốn êm ả cho đến khi gặp Trương Sinh, vì mến dung hạnh của Vũ Nương mà đã xin cha mẹ trăm lạng vàng đến để hỏi cưới nàng. Cuộc hôn nhân của Vũ Nương và Trương Sinh chỉ nằm trên danh nghĩa, thực chất đó là một cuộc mua bán mà chính Vũ Nương là một món hàng, chi tiết đó cho ta thấy được vị trí thấp kém của người phụ nữ trong thời kì XHPK. Khi về nhà chồng, Vũ Nương ngoan hiền, lễ phép với bố mẹ chồng; hết mực giữ gìn tính nết vì biết tình chồng hay ghen. Khi về nhà chồng chưa được bao lâu thì Trương Sinh phải đi lính, để lại Vũ Nương và mẹ già ở nhà. Khi ở nhà, Vũ Nương một mực chăm sóc mẹ chồng bị ốm như bố mẹ đẻ của chính mình, đến khi bà mất, Vũ Nương vô cùng đau xót và lo ma chay chu tất cho mẹ chồng, điều đó đã thể hiện rằng Vũ Nương là một người con gái vô cùng kính trọng, chu đáo và hiếu thảo. Với đứa con nhỏ, tuy Nguyễn Dữ không nhắc đến nhiều, nhưng đọc truyện cũng có thể cảm nhận được lòng thương con của nàng Vũ Nương, một tay chăm nó từ khi lọt lòng, đến lúc biết nói, đêm nào cũng trỏ bóng mình mà nói đấy là cha để dỗ cho con vui. Lòng mẹ bao la, thương con vô bờ bến, dẫu nói dối, nói đùa cũng là thương con, có thể thấy việc nuôi con một mình khiến Vũ Nương chịu nhiều đắng cay vất vả, thế nhưng nàng chưa từng than vãn một lời, chỉ chăm chăm một dạ sắt son.
Đến khi Trương Sinh trở về, nghe lời bé Đản, một đứa trẻ ngây thơ chưa hiểu truyện đời mà nghi ngờ, trách móc Vũ Nương, Trương Sinh đã dồn nàng vào bước đường cùng, khiến nàng phải tự vẫn bên sông Hoàng Giang. Vũ Nương còn là một người có tấm lòng vị tha, bao dung vô cùng. Chồng tòng quân xa, nàng ở nhà một mình chèo chống cả một gia đình, chăm mẹ già, nuôi con nhỏ, thế nhưng khi trở về Trương Sinh không những không biết ơn, còn đâm ra nghi ngờ vô cớ. Thế nhưng nàng không một câu trách móc, vẫn luôn giữ đúng phụ đạo, nhỏ nhẹ giãi bày, một lòng mong muốn chồng thông hiểu, muốn tìm rõ nguyên nhân nhưng khốn nỗi Trương Sinh lại giấu giếm. Điều ấy đã đẩy nàng đến bi kịch phải lựa chọn cái chết vì nếu sống mà bị ruồng rẫy, nhục nhã thì còn nghĩa lý gì.
Sau khi Vũ Nương chết, vì cảm thương nên Linh Phi đã rẽ một đường nước cứu sống Vũ Nương và cho nàng sống dưới thủy cung. Ở đây, nàng gặp lại Phan Lang, một người cùng làng cũng được Linh Phi trả ơn bằng cách cứu sống và tiếp đãi ở động rùa, Vũ Nương gửi một chiếc vòng hoa cho Phan Lang và nhắn gửi lời từ biệt với Trương Sinh. Trương Sinh lập đàn giải oan cho Vũ Nương bên sông Hoàng Giang, nàng hiện về trên sông nói vài lời rồi từ biệt trần gian rồi biến mất. Ta còn thấy được Vũ Nương còn là 1 người con gái mang đầy lòng vị tha, khi sống dưới thủy cung, nàng vẫn sẵn lòng tha thứ cho chồng, điều ấy thể hiện qua chi tiết nàng gửi chiếc hoa vàng cho Phan Lang mang về để nhờ Trương Sinh lập đàn giải oan. Khi hiện về ở trên bến Hoàng Giang Vũ Nương vẫn không trách móc Trương Sinh mà vẫn đưa lời cảm tạ “Đa tạ tình chàng, thiếp chẳng thể trở về nhân gian được nữa”, cho thấy nàng đã hoàn toàn tha thứ cho chồng, giải thoát chồng khỏi những ân hận, đau xót vì trách lầm vợ. Lòng Vũ Nương vẫn không hề thay đổi, nàng vẫn dịu dàng, hiền thục như thế, dẫu chồng mình đã gây cho nàng biết bao đau khổ, khiến nàng phải chịu đau đớn tan của nát nhà, xa lìa đứa con mới tập nói.
Dẫu nàng có đầy đủ các phẩm chất tốt đẹp thế nhưng cuộc đời nàng lại là một chuỗi những bất hạnh kéo dài. Mới vừa lấy chồng thì đã phải lìa xa chồng, một thân một mình chèo chống vất vả, vừa mệt mỏi thể xác, lẫn mệt mỏi trong tâm hồn. Đến lúc tưởng được đoàn viên thì lại gặp phải nỗi oan lạ lùng, xuất phát từ lời nói vô thưởng vô phạt của đứa con nhỏ, bị chồng ruồng rẫy ghen tuông, phải tự tử để chứng minh cho tấm lòng thanh bạch. Trong xã hội phong kiến, những người phụ nữ đức hạnh, hiền thục như Vũ Nương đều chịu chung số phận bi đát.
Câu chuyện về cái chết thương tâm của Vũ Nương càng làm cho ta thông cảm với những nỗi đau của người phụ nữ trong xã hội cũ. Tác phẩm còn là tiếng nói tố cáo chiến tranh phong kiến đã làm tan vỡ hạnh phúc của nhiều lứa đôi, gia đình. Trong một xã hội mà quyền sống con người được tôn trọng như xã hội ta ngày nay, những người phụ nữ có nhan sắc, phẩm hạnh như nàng Vũ Thị Thiết chắc chắn sẽ sống cuộc đời hạnh phúc.Từ một câu chuyện lưu truyền trong dân gian, Nguyễn Dữ đã sáng tác nên một tác phẩm đặc sắc. Mặc dù có ít nhiều yếu tố hoang đường nhưng “Chuyện người con gái Nam Xương” đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng không phai mờ.
