Để đạt điểm cao môn hoá học trong kì thi thpt quốc gia thì nắm vững tất cả các dạng bài tập hoá lớp 12 là điều bắt buộc. Các dạng bài tập Hóa học lớp 12 thường xoay quanh phương trình phản ứng, bài toán đồ thị, điện phân, cân bằng hóa học… Bài viết này tổng hợp đầy đủ, chi tiết các dạng bài tập hóa học lớp 12 và cách giải giúp học sinh ôn tập hiệu quả và đạt điểm cao trong các kỳ thi quan trọng.
Các dạng bài tập Hóa học lớp 12 kỳ 1
Các dạng bài tập hóa 12 học kì 1 sẽ tập trung vào Hóa học hữu cơ với bốn chương quan trọng: Este – Lipit, Cacbohidrat, Amin – Amino axit và Polime. Cùng khám phá chi tiết các dạng bài tập quan trọng của từng chương và công thức hoá học lớp 12 dưới đây.
Bài toán về phản ứng Este hóa và cách giải
Lý thuyết phản ứng este hóa
Phản ứng este hóa là quá trình tạo thành este từ axit cacboxylic và ancol có xúc tác H2SO4 đặc và thường ở nhiệt độ cao:
Cách giải bài toán phản ứng este hóa
Tính hiệu suất phản ứng
Đề bài: Cho 0,2 mol axit axetic (CH₃COOH) tác dụng với 0,3 mol ancol etylic (C₂H₅OH) trong môi trường axit xúc tác, thu được 0,15 mol este etyl axetat (CH₃COOC₂H₅). Hiệu suất phản ứng là bao nhiêu?
Cách giải:
Phản ứng este hóa:
CH₃COOH + C₂H₅OH ⇌ CH₃COOC₂H₅ + H₂O
Bước 1: Xác định chất phản ứng ban đầu
Số mol axit axetic: nCH₃COOH = 0,2 mol
Số mol ancol etylic: nC₂H₅OH = 0,3 mol
Bước 2: Xác định số mol este thu được
Số mol este thu được: nCH₃COOC₂H₅ = 0,15 mol
Bước 3: Tính hiệu suất
Theo phương trình phản ứng, tỷ lệ mol giữa axit và este là 1:1, nên số mol este tối đa có thể thu được (nếu phản ứng hoàn toàn) là 0,2 mol.
Hiệu suất phản ứng:
=>> H = (0,15 / 0,2) x 100% = 75%
Bài toán phản ứng tráng gương fructozo và glucozo
Lý thuyết phản ứng tráng gương
Glucozơ và fructozơ đều phản ứng với Ag₂O/NH₃ (phản ứng tráng gương) do có nhóm -CHO (trong môi trường kiềm, fructozơ chuyển hóa thành glucozơ).
- Ví dụ:
Các dạng bài tập thường gặp
- Tính lượng bạc thu được khi phản ứng với glucozơ hoặc fructozơ
- Xác định công thức chất dựa vào dữ kiện bài toán
- Bài toán kết hợp bảo toàn nguyên tố, bảo toàn electron
Bài toán tính axit-bazo của dung dịch axit
Amino axit là hợp chất hữu cơ chứa đồng thời nhóm chức amin (-NH₂) và cacboxyl (-COOH). Do đó, chúng có thể phản ứng với cả axit và bazơ, thể hiện tính chất lưỡng tính.
- Phản ứng với axit:
Amino axit phản ứng với axit mạnh như HCl, trong đó nhóm amin (-NH₂) nhận proton (H⁺) tạo thành ion amoni (-NH₃⁺):
H₂N-R-COOH + HCl → Cl⁻H₃N⁺-R-COOH
- Phản ứng với bazơ:
Amino axit phản ứng với bazơ như NaOH, trong đó nhóm cacboxyl (-COOH) mất proton tạo thành ion cacboxylat (-COO⁻):
H₂N-R-COOH + NaOH → H₂N-R-COO⁻Na⁺ + H₂O
Bài toán về phản ứng của chất béo với NaOH
Phản ứng của chất béo với NaOH, được gọi là phản ứng xà phòng hóa, là quá trình thủy phân chất béo trong môi trường kiềm, tạo ra glycerol và muối của axit béo (xà phòng).
Phương trình tổng quát:
(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃
Trong đó:
- (RCOO)₃C₃H₅: Chất béo (triglixerit)
- RCOONa: Muối natri của axit béo (xà phòng)
- C₃H₅(OH)₃: Glycerol
Ví dụ minh họa:
Ví dụ 1: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,8 gam tristearin cần bao nhiêu mol NaOH?
Giải:
- Tristearin có công thức: (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅, khối lượng mol = 890 g/mol.
- Số mol tristearin: 17,8 g / 890 g/mol = 0,02 mol.
- Theo phương trình phản ứng, số mol NaOH cần dùng: 3 x 0,02 mol = 0,06 mol.
Bài toán về phản ứng thủy phân tinh bột, saccarozơ
Phản ứng thủy phân tinh bột:
Lý thuyết:
Tinh bột là polysaccharid cấu tạo từ nhiều đơn vị glucose liên kết với nhau. Khi thủy phân trong môi trường axit hoặc dưới tác dụng của enzyme, tinh bột bị phân giải thành glucose:
(C₆H₁₀O₅)n + nH₂O → nC₆H₁₂O₆
Đề bài:
Thủy phân hoàn toàn 27 g tinh bột trong môi trường axit, thu được dung dịch chứa glucozơ. Tính khối lượng glucozơ thu được, biết hiệu suất phản ứng là 80%.
Cách giải:
Bước 1: Viết phương trình phản ứng thủy phân
(C₆H₁₀O₅)n + nH₂O → nC₆H₁₂O₆
Bước 2: Xác định số mol tinh bột
Khối lượng mol tinh bột theo đơn vị monome: M(C₆H₁₀O₅) = 162 g/mol
Số mol tinh bột: n(C₆H₁₀O₅) = 27 / 162 = 0,167 mol
Bước 3: Xác định số mol và khối lượng glucozơ sinh ra
Theo phương trình, 1 mol tinh bột tạo ra 1 mol glucozơ, nên số mol glucozơ thu được nếu phản ứng hoàn toàn:
nC₆H₁₂O₆ = 0,167 mol
Khối lượng glucozơ tạo thành (nếu phản ứng hoàn toàn):
mC₆H₁₂O₆ = 0,167 x 180 = 30 g
Bước 4: Tính khối lượng glucozơ thực tế theo hiệu suất
m(thực tế)C₆H₁₂O₆ = 30 x 80 / 100 = 24 g
=>> Đáp án: Khối lượng glucozơ thu được là 24 g.
Các dạng bài tập Hóa học lớp 12 kỳ 2
Các dạng bài tập hóa 12 học kì 2 tập trung vào các phản ứng khử, phản ứng trao đổi ion, điện phân và tính chất hóa học của kim loại kiềm, kiềm thổ, nhôm, sắt…
Bài toán khử oxit kim loại
Khử oxit kim loại bằng CO:
Phương trình tổng quát:
M₂On + nCO → 2M + nCO₂↑
Ví dụ:
CuO + CO → Cu + CO₂
Phương pháp giải:
- Sử dụng định luật bảo toàn khối lượng: m_oxit + m_CO = m_kim_loại + m_CO₂
- Sử dụng định luật bảo toàn nguyên tố: n_O (trong oxit) = n_CO = n_CO₂
Khử oxit kim loại bằng H₂:
Phương trình tổng quát:
M₂On + nH₂ → 2M + nH₂O
Ví dụ:
CuO + H₂ → Cu + H₂O
Phương pháp giải:
- Sử dụng định luật bảo toàn khối lượng: m_oxit + m_H₂ = m_kim_loại + m_H₂O
- Sử dụng định luật bảo toàn nguyên tố: n_O (trong oxit) = n_H₂ = n_H₂O
Bài toán cho CO2, SO2 tác dụng dung dịch kiềm
Khi CO₂ hoặc SO₂ tác dụng với dung dịch kiềm (như NaOH, KOH, Ca(OH)₂), các phản ứng hóa học xảy ra phụ thuộc vào tỉ lệ mol giữa khí và dung dịch kiềm.
Phản ứng của CO₂ với dung dịch kiềm:
Phản ứng tạo muối cacbonat trung hòa:
CO₂ + 2OH⁻ → CO₃²⁻ + H₂O
Phản ứng tạo muối bicacbonat (muối axit):
CO₂ + OH⁻ → HCO₃⁻
- Phản ứng của SO₂ với dung dịch kiềm:
Phản ứng tạo muối sunfit trung hòa:
SO₂ + 2OH⁻ → SO₃²⁻ + H₂O
Phản ứng tạo muối bisunfit (muối axit):
SO₂ + OH⁻ → HSO₃⁻
Xác định sản phẩm dựa trên tỉ lệ T = n_khí / n_kiềm:
- Nếu T ≤ 1: Tạo muối axit (HCO₃⁻ hoặc HSO₃⁻).
- Nếu 1 < T < 2: Tạo hỗn hợp muối axit và muối trung hòa.
- Nếu T ≥ 2: Tạo muối trung hòa (CO₃²⁻ hoặc SO₃²⁻).
Bài tập về phản ứng của Cu, Sn, Zn, CR, Pb
Phản ứng với phi kim:
Crom (Cr): Ở nhiệt độ cao, Cr phản ứng với oxi, clo, lưu huỳnh:
4Cr + 3O₂ → 2Cr₂O₃
2Cr + 3Cl₂ → 2CrCl₃
2Cr + 3S → Cr₂S₃
Phản ứng với axit:
Crom (Cr): Phản ứng với HCl và H₂SO₄ loãng khi đun nóng, giải phóng H₂ và tạo muối Cr(II):
Cr + 2HCl → CrCl₂ + H₂
Kẽm (Zn): Phản ứng với HCl và H₂SO₄ loãng, giải phóng H₂ và tạo muối Zn(II):
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂
Phản ứng với dung dịch muối:
Kẽm (Zn): Có thể đẩy Cu²⁺ ra khỏi dung dịch CuSO₄:
Zn + CuSO₄ → ZnSO₄ + Cu
Crom (Cr): Phản ứng với muối của kim loại yếu hơn, tạo muối Cr(III).
Bài toán nhiệt phân muối cacbonat, hiđrocacbonat của kim loại kiềm, kiềm thổ
Bài toán nhiệt phân các muối là 1 trong các dạng bài tập hoá học lớp 12 thường xuất hiện nhiều trong đề thi thpt. Do vậy các em cần ôn kỹ để biết hết các dạng bài tập.
Lý thuyết:
Muối hiđrocacbonat (HCO₃⁻): Tất cả các muối hiđrocacbonat đều kém bền nhiệt và bị phân hủy khi đun nóng:
2M(HCO₃)n → M₂(CO₃)n + nCO₂ + nH₂O
Ví dụ: 2NaHCO₃ → Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O
Muối cacbonat (CO₃²⁻): Các muối cacbonat không tan (trừ muối amoni) đều bị phân hủy bởi nhiệt:
M₂(CO₃)n → M₂On + CO₂
Ví dụ: CaCO₃ → CaO + CO₂
Lưu ý:
- Muối cacbonat của kim loại kiềm (như Na₂CO₃, K₂CO₃) rất bền nhiệt, khó bị phân hủy ở nhiệt độ cao.
- Muối cacbonat của kim loại kiềm thổ (như CaCO₃, BaCO₃) dễ bị phân hủy khi nung nóng, tạo thành oxit kim loại và CO₂.
Bài tập về phản ứng của H₂, C, CO, Al với oxit kim loại
Các dạng bài tập Hóa 12 thi THPT Quốc gia thường gặp gồm phản ứng của H₂, C, CO, Al với oxit kim loại. Đây là dạng bài quan trọng, cần ôn tập kỹ để đạt kết quả cao.
Lý thuyết cơ bản:
Chất khử: H2, C, CO và Al có khả năng khử oxit của các kim loại đứng sau Al trong dãy hoạt động hóa học, tức là các kim loại có tính khử yếu hơn Al.
Phương trình tổng quát:
Với H2: MxOy + yH2 → xM + yH2O
Với C: MxOy + yC → xM + yCO
Với CO: MxOy + yCO → xM + yCO2
Với Al (phản ứng nhiệt nhôm): MxOy + yAl → xM + yAl2O3
- Ví dụ minh họa:
Ví dụ: Khử hoàn toàn 16 gam Fe2O3 bằng CO dư. Tính khối lượng sắt thu được.
Cách Giải:
Phương trình phản ứng: Fe2O3 + 3CO → 2Fe + 3CO2
Tính số mol Fe2O3: nFe2O3 = 16/160 = 0,1 mol
Theo phương trình, số mol Fe tạo thành: nFe = 2 x 0,1 = 0,2 mol
Khối lượng Fe thu được: mFe = 0,2 x 56 = 11,2 gam
File tổng hợp các dạng bài tập Hóa học lớp 12 đầy đủ
File tổng hợp Các dạng bài tập hóa 12 PDF dưới đây giúp bạn hệ thống kiến thức và rèn luyện kỹ năng giải bài tập hiệu quả. Click ngay vào link tải dưới đây 👇
File PDF bài tập hoá học lớp 12
Tham gia group Tài Liệu Học Tập để lấy đề thi và tài liệu các bạn nhé !
Discussion about this post